Ung thư sàng – hàm là từ chung để chỉ các ung thư ở xoang hàm hoặc xoang sàng vì ở giai đoạn đầu, các triệu chứng thường không rõ rệt, tương tự nhau. Đến giai đoạn sau ung thư đã lan rộng nên rất khó xác định được nơi khởi phát ở xoang hàm hay xoang sàng.

Ung thư sàng hàm gặp ở mọi lứa tuổi nhưng chủ yếu ở người trên 40 tuổi, nam giới gặp nhiều hơn nữ giới, tỷ lệ 3/1.

Ở châu Âu được coi là bệnh nghề nghiệp của thợ xẻ gỗ, qua các điều tra nghiên cứu ở Việt Nam bệnh rất hiếm gặp ở công nhân có tiếp xúc mạt cưa, bụi gỗ.

Trong khi gần 12% gặp ở người lớn tuổi bị viêm xoang mạn có mủ.

Ung thư sàng hàm hiếm khi có hạch và di căn muộn nên đây là loại ung thư ít nguy hiểm.

1. Triệu chứng

– Tùy vào xuất phát điểm và hướng lan, bệnh được xếp làm 3 loại theo vùng của hốc mũi là:

+ Ung thư hạ tầng: ở sàn của hốc mũi.

+ Ung thư trung tầng: ở vùng giữa của hốc mũi, xoang hàm.

+ Ung thư thượng tầng: ở vùng trên của hốc mũi, xoang trán và ổ mắt.

– Giai đoạn đầu bệnh thường âm thầm, không được biết đến hoặc chỉ có những triệu chứng như ngạt mũi, chảy nước mũi 1 bên giống viêm mũi thường.

– Giai đoạn rõ rệt: triệu chứng ngạt tắc mũi tăng dần, lúc đầu ngạt vừa, từng lúc sau thì ngạt liên tục rồi tắc mũi hẳn.

+ Người bệnh chảy mũi mủ hôi, thường có lẫn dây máu, hay bị chảy máu.

+ Nhức đầu âm ỉ, ở quanh ổ mắt hoặc nửa đầu.

+ Bệnh nhân tê bì 1/2 mặt.

– Khám thực thể thấy khối u sùi, mềm nhưng không bóng mọng như polyp, màu bệch, trên mặt có thể có những chỗ loét, có mủ bám, chạm vào dễ chảy máu, che lấp 1 phần hoặc toàn bộ hốc mũi.

– Đặc điểm của bệnh là ít khi có hạch, hoặc chỉ có hạch nhỏ ngay cả khi khối u đã to rõ rệt. Tùy vào vị trí và hướng lan của ung thư sẽ có những triệu chứng, tổn thương khác nhau.

a. Ung thư hạ tầng

Sưng chân răng hàm trên, lợi bị loét chảy máu, đau răng, nhổ răng đi không liền được, các nụ sùi dễ chảy máu.

b. Ung thư trung tầng

– Rãnh mũi má và hố nanh sưng phồng, da dày, mất cảm giác.

– Nội soi mũi thấy khe giữa có u sủi, dễ chảy máu, vách ngăn mũi xoang bị đẩy dồn vào bên trong hốc mũi.

– Trên phim Blondeau xoang hàm mờ đặc và vách xương ngăn mũi xoang có hiện tượng bị phá huỷ.

c. Ung thư thượng tầng

Gốc mũi, khóe trong mắt 1 bên sưng phồng lên, có thể gây nề dày mi trên.

2. Chẩn đoán hình ảnh

– Trên hình ảnh phim Blondeau, sọ nghiêng có hiện tượng phá huỷ vách xương giữa xoang ở ổ mắt, xoang trán cũng bị mờ đặc.

– Trên phim Hirtz (Hiếc) thấy xoang sàng mờ đặc, mất các vách ngăn.

– Chụp CT Scan cho thấy hình dạng và kích thước của khối u, khối u đã xâm lấn vào ổ mắt, vào nội sọ.

– Chụp MRI mũi xoang: đánh giá tốt khối u xâm lấn vào nội sọ, ổ mắt và các tổ chức phần mềm xung quanh.

3. Tiến triển

Ung thư sàng – hàm tiến triển chậm, không di căn xa, ít có hạch nhưng u lan tràn ra vùng kế cận gây thủng hàm ếch, lan vào hố chân bướm hàm gây ảnh hưởng khớp nhai, lan vào ổ mắt gây lồi mắt, hạn chế vận nhãn …

4. Hướng xử trí

– Phát hiện bệnh và gửi đến chuyên khoa sớm.

– Nếu có điều kiện thì nên sinh thiết nhiều lần khi nghi ngờ.

– Phẫu thuật sớm, lấy bỏ u triệt để kết hợp với tia xạ có thể cho kết quả khả quan vì ung thư sàng – hàm thường ít di căn xa.

CẦN NHỚ

– Nghĩ đến K sàng – hàm trước người lớn tuổi thường bị nhức đầu, ngạt, tắc, chảy mũi mủ thối lẫn máu 1 bên.

– Không nên căn cứ vào hạch di căn ở đầu, cổ vì bệnh hiếm khi có hạch và nếu có thì có chậm.

– Với những viêm xoang hàm – sàng, có polyp 1 bên, kéo dài ở người lớn tuổi, những trường hợp u nhú đảo ngược có thể bị ung thư hóa.