Chấn thương mũi thường gặp phối hợp với chấn thương xoang hoặc chấn thương xương mặt.

1. Nguyên nhân

– Do tai nạn: thường gặp do tai nạn giao thông, tai nạn lao động, thể thao như tay máy đập vào mặt, chơi xà, quyền anh.

– Do bị đánh bằng vật cứng như gậy, gạch hoặc do bị đấm vào mũi.

– Do hỏa khí như mảnh bom, đạn… bắn vào.

2. Chẩn đoán

a. Chảy máu mũi

Bao giờ cũng gặp, mức độ chảy máu nhiều ít, chảy ra mũi trước hay mũi sau xuống họng, tự cầm hay không tùy vào tính chất của tổn thương.

b. Biến dạng mũi

Thường gặp ở sống mũi hoặc gốc mũi, có thể bị sập, bị gẫy sập, bị đẩy lệch sang 1 bên, bị vẹo, gồ xương chồng lên nhau tuỳ vào tổn thương ở xương chính mũi, vách ngăn mũi hoặc cả hai. Cũng gặp trường hợp rách da, giập sụn cánh mũi.

Cần lưu ý sau khi bị chấn thương vài giờ, phần mềm mũi và vùng mắt, má bị bầm tím, phù nề, sưng tẩy nên sẽ khó đánh giá được biến dạng.

c. Khám

Sờ nắn vùng chấn thương để tìm vị trí đau nhói, dị lệch bất thường của xương chính mũi, có thể có tràn khí dưới da mũi và vùng kế cận.

Soi mũi trước, tìm vùng chảy máu: thường ở điểm mạch của vách ngăn, cuốn dưới hoặc khu trên. Vách ngăn có thể bị gẫy, sập, có máu tụ, rách lộ mảnh sụn hoặc xương.

Chụp X-quang: rất cần thiết, nhất là khi bị sưng nề rất khó xác định. Chụp trên 2 tư thế là sọ nghiêng và Blondeau sẽ cho thấy tổn thương của xương chính mũi.

3. Hướng xử trí

– Nếu gãy xương chính mũi đơn thuần: Có thể sử dụng cái bay (spatule) hoặc cán dao mỏng nâng từ bên trong hốc mũi lên, để mảnh xương gẫy về đúng vị trí rồi nhét bấc cố định.

Xương chính mũi hàn lại rất nhanh nên cần phải xử trí sớm, nếu không thì phải gửi đi chuyên khoa sớm. Nếu để chậm thì xương hàn lại thành dị hình phải mở chỉnh hình rất phức tạp.

– Nếu có chẩy máu mũi: Tùy vào mức độ mà nhét bấc mũi trước, nhét bấc mũi sau hoặc phải thắt mạch để cầm máu.

– Nếu vết thương hở thì phải rửa sạch, cắt lọc tiết kiệm, khâu lại theo đúng lớp rồi nhét bấc mũi để cố định.

CẦN NHỚ

– Cần phải xác định và xử trí chấn thương sọ não nếu có kèm theo.

– Đánh giá chấn thương mũi bằng sờ nắn, chụp X-quang là chính, nhìn đơn thuần rất dễ sai lệch.

– Xương chính mũi hàn nhanh nên cần phải được xử lý sớm nếu có gẫy.

– Nâng, cố định lại xương chính mũi đơn giản dễ làm.